گزارش تصویری از عزاداری مردم بوشهر در روز عاشورای حسینی

موسیقی ایده آل – سارا امینی : سینه زنى ، نوحه خوانى ، زنجیر زنى ، تعزیه ها ، مراسم شام غریبان و شمع زنى ( در یک مکان مقدس مثل امام زاده ها یا مساجد یا حسینیه ها و یا محل هاى خاصى براى گرفتن حاجت شمع روشن میکنند ) از جمله برنامه هاییست که در ایام محرم و روزهاى تاسوعا و عاشوراى حسینى در سراسر کشور انجام میشود .
در نقاط مختلف ایران این مراسم هاى مذهبى به اشکال خاصى و با توجه به فرهنگ و سنتهاى دیرینه ى منطقه ، متفاوت است و این گزارش درباره نوع عزادارى در جنوب و به خصوص استان بوشهر است .
سینه‌زنی سنتی بوشهر و به طور کل جنوب کشور داراى مشخصه هاى خاصى است که سبب تمایز آن با دیگر مراسم هاى مشابه در سراسر کشور میشود ؛
‎ در جنوب کشور دسته‌های سینه‌زنی از دایره‌های متفاوتی تشکیل میشود که بصورت تو در تو قرارگرفتند و هرچه به مرکز انها نزدیک تر میشویم حلقه ها مقدارى کوچک تر میشوند .
در مرکز ، یک سکو وجود دارد که محل جایگیرى نوحه خوان میباشد 
نوحه این مراسم باید به گونه اى باشد که با حرکات دست و پاى سینه زنان مطابقت کند و بر اساس دستگاه چهارگاه باشد .همچنین معمولا نوحه ها به لهجه محلى خوانده میشود.
در این نوع سینه زنى که مختص اقایان است هرکسى با یک دست کمر نفر بعدى خود را از پهلو میگیرد و با شروع نوحه خوانى به یک سو از طرفین و هماهنگ با دیگر حلقه ها میچرخند و با دست دیگر سینه میزنند .
نظم خاص و ریتم بخصوصى که مطابق با نوحه و هماهنگ با سینه زنى و حرکات سینه زنان بوجود مى اید بسیار جالب توجه است .
سینه زنان بدین گونه همزمان جلو و عقب میروند،به طرفین حرکت میکنند و سینه میزنند .
"یزله" در اخر سینه زنى و معمولا توسط جوانتر ها انجام میگیرد که ریتم تند ترى دارد و براى تخلیه هیجانات انجام میپذیرد .
جالب است بدانید ریتم پاى سینه زنان و حرکاتى که در مجموع این حلقه هاى هماهنگ ایجاد میشود ، یاد اور حرکت موج دریا به سمت ساحل است . به همین دلیل است که این نوع عزادارى در خوزستان و على الخصوص بوشهر و هرمزگان مرسوم است .
بر خلاف رسم مردم در سایر شهر هاى ایران ، که معمولا عزادارى ها در خیابان و بصورت اجتماعى و با حضور مردم برگزار میکنند ، در بوشهر عموما مراسم ها در مساجد و حسینیه ها انجام میگیرد.
در این ایام، شبها حدود ساعت ١٠ الى ١١ شب در صحن مساجد یا برخى محل هاى خاص شهر 
گروهى با :
"سنج" : که عموما مسى هستند؛ أطراف ان ها صیغلى است و در مرکز فرو رفتگى دارند.
"دمّام" :که طبل هاى کوچک استوانه اى با روکشى از پوست هستند و یکطرف با چوب مخصوص و طرفى دیگر با دست نواخته میشود .
سازى بادى به نام "بوق" : که در ان میدمند و صداى خاصى دارد ؛
به اجراى مراسم میپردازند .
اگر موسیقى سنتى بوشهر را مطالعه کنید درمیابید که در واقع از این سازها و این نوع موسیقى ، نه تنها در عزادارى ها بلکه در گذشته هاى دور در مراسم هاى عروسى و براى شادى کردن نیز استفاده مى شده است . 
برخى نیز میگویند که این سبک خاص موسیقى تحت تاثیر فرهنگ بومیان آفریقایی به شکل سنت درآمده و تا الان و به اینجا رسیده که امروز بدین گونه در عزادارى ها صورت میگیرد.
اجراى این برنامه ، قسمتى جدا نشدنى از اجراى مراسمات عزادارى سنتى و عاشورایی در بوشهر است . 
–
از کوچه و پس کوچه هاى شهر ، همان بافت قدیمى و دست نخورده از سالیان دور که میگذرى ، میبینى هر کسى به سویی میرود ؛
گاهى رو به رویت حسینیه اى قدیمى میبینى که مردم اجتماع کرده اند ، گاهى طاق هاى کهن را که مردم آنجا مشغول روشن کردن شمع هایشان هستند ..
اینجا با هر پیر و جوان ، زن و مرد ، کم سن یا سن بالا ، با هر باورو درجه ى شناختى باشند این مراسمات را بزرگ میدارند .
نمیدانم چیست ، شاید اعتقادى حسى و درونى که از کودکى در وحود آدم رخنه میکند ، که مراسم هاى تاسوعا و عاشوراى حسینى همیشه مملو از جمعیتى غیر قابل وصف است که مردم در هر منطقه اى از شهر که سکونت میکنند ، اما براى برگزارى مراسمات و شرکت در آن ، به این محله هاى قدیمى می آیند.
دوستى میگفت : مادرم نذر کرده بود که اگر سالم به دنیا بیایم تا چهارسال مرا نآن پوشى کنند ! 
از او درباره ى این سنت پرسیدم
پاسخ داد : در این ایام بچه ها را از سن چند ماهگى در این مراسم شرکت میدهند ، زیر سر او و روى بدن و صورتش نآن میگذارند و بزرگى بر او دعا میخواند . 
این کار معمولا در مجالس سینه زنى خانمها انجام میگیرد و تا به حالا این سنت از بین نرفته است .
در ظهر عاشورا در محلات قدیمى بوشهر مراسمات به ترتیب انجام میگیرند ، معمولا هر محله برنامه منحصر به خودش را دارد اما در راه پیمایی و بلند کردن "شدّه" ها اعضاى محله ها به یکدیگر میپیوندند
شدّه ها سازه هاى بلند فلزى هستند که وزن بسیار زیادى دارند بجز اینکه یک نوع نماد محسوب شده و در ظهر عاشورا برافراشته میشوند، این شَدّه ها نشانگر أبهت و قدرت آن محله هستند . 
و هر کسى نمیتواند آنرا بلند کند
به دلیل وزن بالاى آن هر چند متر حمل کننده جاى خود را با فرد دیگرى عوض میکند .
پس از اجراى تعزیه ، و مراسم خاص سینه زنى که بالا شرح داده شد 
مراسمات با حضور مردم آغاز میشود که شامل راهپیمایی مردم ، گروه هاى موسیقى عزادارى، شدّه ها ،سینه زنى مخصوص راهپیمایی و نمایش سازه هاییست که یاداور کاروان کربلاییان است . (مثل مَختک،تخت روان ، اسب و…)
"شدّه" ى مربوط به هر محله جلوى کاروان نمایشى حرکت میکند و گروه موسیقى و سینه زنى و مردم پشت سر انها حرکت میکنند . 
اهتزاز "عَلَم" و "پرچم" هاى بزرگ توسط مردان انجام میگیرد که گاهى بصورت دورانى است . 
پس از پیمودن مسیرى ، شدّه ها و کاروان هاى هر محله در یک نقطه بهم میرسند ؛ در اینجا اصطلاحاً "شدّه ها به هم سلام میدهند"
هدف از این کار نشان دادن صلح و دوستى میان محله هاى مختلف و همکارى براى انجام بهتر مراسم عزادارى است . 
کاروان ها به هم پیوسته و پس از پیمودن مسیرى ،بازمیگردند و مردم در مسجد یا حسینیه اى که از ابتدا محل اجتماع بوده است جمع میشوند تا ساعاتى بعد براى مراسم شام غریبان حاظر شوند .

انتهای خبر / منبع اختصاصی موسیقی ایده آل